Heb jij een kind of een baby dat altijd ‘aan’ staat? Met grote ogen om zich heen blijft kijken, ook al is je kind moe? Zelfs als de vermoeidheid duidelijk zichtbaar is, blijft je kind alert en elk geluidje en prikkel registreren. Een moeder beschreef haar kind laatst als een “FOMO-kind” – bang om ook maar iets te missen. Herkenbaar?
Als jij dit leest en herkent dan weet je vast al dat je een bijzonder kindje hebt. Maar weet: je bent niet alleen. En nog belangrijker – het ligt NIET aan jou.
Alert kind en slaap: wat als je kind altijd aan staat?
Alerte baby’s en kinderen hebben opvallend weinig slaap nodig en veel hulp bij het in slaap vallen. Dat kan soms behoorlijk pittig zijn. Daarom wil ik je helpen met dit artikel. Ik beschrijf:
- Wat is een alert kind
- Hoe herken je een alert kind?
- Hyper alert kind? (wat is dat?)
- Hoe slapen alerte kinderen
- Waarom slaapt een alert kind minder dan gemiddeld?
- Waarom slapen alerte kinderen moeilijker in?
- Hoe kun jij een alert kind helpen bij slapen?
- 10 tips voor beter slapen van alerte kinderen
1. Wat is een alert kind?
Een alert of (hoog)gevoelig kind is geen officiële medische diagnose, maar wordt vaak in de literatuur en door ouders beschreven als volgt beschreven:
- Alerte baby’s reageren sterk op en zijn erg gevoelig voor prikkels: geluiden, licht, aanrakingen, geuren en bewegingen. (1)
- Alerte kinderen kunnen sneller overprikkeld raken in drukke of nieuwe omgevingen en / of zijn juist sneller onderprikkeld
- Alerte baby’s en kinderen raken sneller overstuur en vinden het lastiger zichzelf te kalmeren zonder hulp van een ouder (co-regulatie, hierover later meer). (2)
2. Hoe herken je een alert kind?
Een alert kind kun je herkennen als:
- intens
- nieuwsgierig
- (hoog)gevoelig en
- vol doorzettingsvermogen
- grote ogen met een open blik (vaak al direct na de geboorte)
- vermoeidheidssignalen zijn niet duidelijk
Ze nemen de wereld diep in zich op, maar kunnen daardoor ook moeilijker “uit” schakelen. Dat is precies waar het rondom slaap vaak knelt.
3. Hyperalert kind?
Een hyperalert kind is geen officiële diagnose. Maar ouders gebruiken het woord ‘hyper’ om hun kind te beschrijven als een kind dat letterlijk overdreven reageert op prikkels die binnenkomen en (extreem) waakzaam is.
Als het ware altijd ‘aan’ staat.
Dit kan komen doordat het deel van je hersenen dat verantwoordelijk is voor het reguleren van emoties, op volle toeren draait. Dit gebeurt vaak in een omgeving waarbij een kind het gevoel kan hebben dat deze nieuw en/of onveilig is en/of kind niet goed weet waar het aan toe is/ onvoorspelbaar. Trauma kan hier ook een rol in spelen. Maak je je hier zorgen om, dan is het het beste om contact op te nemen met huisarts. (3)
4. Hoe slapen alerte kinderen
Hoe slaapt een alert kind? (ervaring uit mijn praktijk)
- alerte kinderen slapen vaak weinig en korter dan een gemiddeld kind
- hazenslaapjes zijn vaak in de eerste maanden de norm
- een alert kind kan moeilijk alleen en zelfstandig in slaap vallen, maar slaapt wel goed in een draagzak of tegen jou aan
- een alert kind slaapt lichter en wordt sneller wakker van geluiden
- alerte kinderen kunnen meer last hebben van slaapregressies
- oudere kinderen hebben meer moeite om tot rust te komen in de avond en staan nog vaak lang ‘aan’ bij bedtijd
5. Waarom slaapt een alert kind minder dan gemiddeld kind?
Sommige kinderen hebben van nature minder slaap nodig dan andere kinderen.
Onderzoek toont aan dat er grote individuele verschillen zijn in hoeveel baby’s slapen.
Waar het ene kind 12 uur slaap nodig heeft, heeft een ander kind genoeg aan 8 uur slaap. In mijn praktijk zie ik dat alerte kinderen minder slaap dan gemiddeld slaap nodig lijken hebben.
6. Waarom slapen alerte kinderen moeilijker?
De hersenen van alerte baby’s en peuters staan letterlijk meer aan. Bij alerte kinderen weten we uit de wetenschap dat hun zenuwstelsel sneller wordt geactiveerd. Alerte kinderen zijn gevoelig voor sensorische input (zintuigelijke prikkels die binnenkomen) en hebben meer moeite om deze te verwerken. En hebben daar ook ouders bij nodig. Dat maakt het moeilijker om jou los te laten en zich over te geven aan slaap. Dit wordt in verband gebracht met een meer temperamentvolle aanleg (4)
Lees hier meer over Temperament en slaap.
Goed om te weten: jij doet niets fout
Dat betekent niet dat er iets mis is met jouw kindje als hij of zij minder dan gemiddeld slaapt. Het betekent dat jouw kind een eigen slaapbehoefte heeft. En dat vraagt om een andere aanpak dan de standaard slaapschema’s of slaaptraining.
7. Hoe kun jij je alerte kind helpen bij slapen?
De sleutel? Co-regulatie
Alerte kinderen hebben méér nodig om tot rust te komen, en kunnen dat vaak ook moeilijk alleen. Ze hebben jou daarbij nodig. Dat betekent dat jij hun ‘kalmte’ bent.
Dit heet co-regulatie – het samen reguleren van emoties en spanning.
En dat begint bij jou.
Hoe co-reguleer je?
Co-regulatie is een proces waarbij je jouw kalmte en aanwezigheid inzet om het zenuwstelsel van je kind te helpen kalmeren. Hoe begin je?
Adem in. Ontspan je schouders. Je hoeft het niet perfect te doen. Jouw rust is het startpunt van hun rust.
8. Tips voor slapen bij alerte kinderen
Hieronder noem ik een aantal rustgevende en haalbare strategieën die jou als ouder kunnen helpen als je een alert kindje hebt:
1. Ga naar buiten
Daglicht helpt het biologische ritme (dag- en nachtritme) beter te reguleren. Uit mijn ervaring weet ik dat alerte kinderen echt intens kunnen genieten en ontspannen van buiten zijn en buitenactiviteiten. Frisse lucht en beweging buiten zorgen ervoor dat het lijfje van je kind zich ‘s avonds makkelijker kan ontspannen en melatonine (slaaphormoon) beter kan stromen.
2. Creëer voorspelbaarheid door rituelen
Rustige slaaprituelen helpen het lichaam en brein voor te bereiden op slapen. Denk aan een warm badje, zachte massage, een liedje, of rustig voorlezen. Doe dit elke avond op dezelfde manier. Als een kind weet waar die aan toe is, dan geeft dat hem of haar rust.
3. Help je kind bij ontprikkelen
Sommige kinderen slapen beter met zachte geluiden zoals white noise en een rustige kamer zonder veel visuele prikkels. Verminder fel licht, harde geluiden, drukke spelletjes. Schakel over naar zachte verlichting, zachte geluiden en kalme activiteiten.
Anderen hebben baat bij juist extra beweging, en of diepe druk activiteiten/ massage (lees hieronder 4).
4. Help je kind bij ontspannen
Verminderen van prikkels betekent niet dat je in het donker moet zitten en niets moet doen. Je kind heeft vaak nog wel andere prikkels nodig om te ontspannen. Denk aan de laatste energie kwijtraken door extra te bewegen, dansen, stoeien. En activiteiten met diepere druk die kunnen helpen om letterlijk in het lichaam te komen en te ontspannen.
→ Kijk goed naar je kind en vraag je af welke prikkels hij nodig heeft om te ontprikkelen?
5. Gebruik lichaamscontact
Mijn ervaring is dat veel alerte kinderen het beste slapen in nabijheid van hun ouder(s) en met lichaamscontact. Draagdoeken, samen slapen (veilig samen slapen uiteraard), of je hand op hun rug kunnen wonderen doen.
6. Zorg goed voor jezelf
Om goed voor je kind te kunnen zorgen is het nodig dat jij ook goed voor jezelf zorgt. Een kind voelt jouw spanning. Dus belangrijk dat jij jezelf kunt reguleren. Wat heb jij nodig?
Plan momenten van rust in voor jezelf. Besef dat goed, goed genoeg is. Het hoeft allemaal niet perfect. Vraag om hulp. Slaapgebrek is zwaar – je hoeft dit niet alleen te doen.
Extra tips van ouders van alerte kinderen en hun ervaringen:
Via mijn Instagram account heb ik ouders gevraagd om hun ervaringen en tips te delen als ze een alert kind hebben. Ik kreeg ontzettend veel reacties van ouders en die kun je hier teruglezen:
Instagram bericht:
Mocht je geen Instagram hebben, dan heb ik de ervaringen en tips die ouders hebben gegeven in djt artikel: Tips van ouders van alerte kinderen verzameld.
Alert kind & slaap, hoe kun jij je kind helpen bij slapen?
Of klik op deze link voor de gratis gids.
Bronnen:
- Volgens Dr. Elaine Aron (1997), grondlegger van het begrip “Highly Sensitive Person”, hebben hoogsensitieve mensen een actiever zenuwstelsel dat zintuiglijke informatie diepgaander verwerkt. Dit is ook terug te zien op fMRI-scans (Jagiellowicz et al., 2011)
- De polyvagaaltheorie van Stephen Porges legt uit dat het autonome zenuwstelsel bij gevoelige kinderen sneller in een “vecht- vlucht”-stand schiet. Deze kinderen hebben daardoor meer ouderlijke ondersteuning nodig om terug te keren naar rust.
- Always on alert causes and expamles of huypervigiliance (2023),
- Thomas & Chess (1977) beschreven temperament als aangeboren. Kinderen met een “moeilijk temperament” hebben meer tijd nodig om zich aan te passen aan prikkels. Daarnaast toont slaaponderzoek (Tikotzky & Sadeh, 2009) aan dat temperamentvolle baby’s meer moeite hebben met doorslapen
