Het is 5.00 uur in de ochtend en je kind is wakker. Staat in bed en is kaar voor de dag. En op geen enkele manier meer in slaap te krijgen. Herkenbaar?
Het vroeg wakker worden van kinderen is letterlijk en figuurlijk een nachtmerrie van vele ouders. Het te vroeg wakker worden in de ochtend komt veel voor bij kinderen. Het kan ook erg hardnekkig zijn. De oplossing is vaak niet zo eenvoudig als ouders hopen. Maar je kunt hier zeker wat aan doen!
**dit artikel is in 2019 geschreven en geupdate in 2024 door Ewelina**
Kind vroeg wakker, dit is wat je moet weten
Uit ervaring weet ik dat hoe langer het vroeg wakker worden in stand wordt gehouden, hoe langer het duurt dat je weer de hele nachten kunt slapen. Je vraagt je misschien ook af hoe je kind dan de hele dag nog gaat doorkomen. Kinderen die vroeg wakker worden blijken ook meer actief te zijn (2). Lees daarom mijn hele artikel en start direct met de tips.
In dit artikel beschrijf ik onder andere:
- Waarom je kind zo vroeg wakker wordt (ook in de zomermaanden)
- 5 belangrijkste oorzaken van het vroeg wakker worden
- 10 tips om het vroeg wakker worden aan te pakken
- Hoe zorg je dat je kind langer slaapt?
Waarom wordt kind vroeg wakker?
Kinderen zijn van nature meer ochtendmens. Hun biologische klok (het circadiaanse ritme) gaat vaak eerder aan dan bij volwassenen.
Naarmate de nacht vordert daalt de aanmaak van melatonine (slaaphormoon) en neemt de slaapdruk af. Daardoor is de kans groter dat je kind sneller en eerder wakker wordt.
Bij baby’s in het eerste jaar zie ik vaak dat laatste stukje van de nacht hierdoor niet diep is. Ouders krijgen hun baby vaak na 4.00 uur steeds moeilijker weer in slaap. Maar ook kom ik regelmatig kinderen ouder dan 1 die om 5.00 uur wakker en vrolijk in hun bedje staan.
Waarom is je kind vroeg(er) wakker in de zomermaanden?
In een onderzoek is aangetoond aan dat er seizoensgebonden variaties waren in de melatonineproductie bij gezonde baby’s. De niveaus van melatonine waren hoger in de winter en lager in de zomer. Deze bevindingen suggereren dat de productie van melatonine bij baby’s gevoelig kan zijn voor seizoensveranderingen.
Het onderzoek suggereert dus dat de seizoensgebonden verschillen in melatonineproductie mogelijk van invloed kunnen zijn op de slaapgewoonten en het slaappatroon van baby’s. In mijn praktijk voor kinderslaapcoaching zie ik overigens ook dat de vragen rondom het vroeg wakker worden toenemen in de zomermaanden.
Komt het vroeg wakker worden door een sprong of slaapregressie?
Nee. Lees hier meer over sprongetjes of slaapregressies bij kinderen.
Wat is dan wel de oorzaak?? Lees hieronder:
Oorzaken van het vroeg wakker worden baby of kind
De meest voorkomende oorzaken van het vroeg wakker worden bij baby’s en kinderen zijn:
- ziekte
- je kind gaat te laat naar bed
- je kind slaapt niet goed/ voldoende overdag
- je kind wordt te slaperig naar bed gebracht
- niet consistent (= niet voorspelbaar) gedrag van ouders
Deze oorzaken gelden voor baby’s vanaf 5 maanden én voor oudere kinderen zoals dreumesen, peuters en kleuters. Dit zijn de meestvoorkomende oorzaken die ik in mijn praktijk tegenkom. Maar er kunnen nog meer redenen zijn waarom je kind vroeg wakker wordt.
Bij de 10 tips hieronder geef ik meer toelichting op de bovengenoemde oorzaken. Op die manier krijg je inzicht en handvatten waarmee je het vroeg wakker worden van je kind kunt oplossen.
10 tips om je kind dat vroeg wakker is langer te laten slapen
Deze tips kun je toepassen vanaf dat je baby 5 maanden is.
Is je baby jonger dan 6 maanden? Download hier mijn Gratis e-book met 5 liefdevolle stappen naar meer slaap voor je baby 0-5 maanden.
1. Sluit ziekte uit
Als je kind ziek is, zal hij wakker worden om je te laten weten dat hij zich niet lekker voelt. Ziektes zoals verkoudheid, griep, oorontsteking kunnen invloed hebben op slaap en kunnen een reden geven tot het vroeg wakker worden.
Als je kind ziek is of pijn heeft, is het goed om te reageren op zijn behoeftes. Als je het gevoel hebt dat het gedrag of de symptomen niet bij een griepje horen, neem dan contact op met je huisarts. Het kan zijn dat er meer aan de hand is. Denk aan (verborgen) reflux (3) of slaapapneu(4) (Obstructieve slaapapneu syndroom OSAS). Beide kunnen het vroeg wakker worden veroorzaken.
2. Zorg dat je baby overdag goed slaapt
Over het algemeen is het zo dat hoe beter je kind overdag slaapt, hoe beter hij in de nacht zal slapen. Te weinig slaap overdag leidt tot slechtere nachten. Dat klinkt totaal niet logisch, maar het is bewezen dat (te) weinig slapen overdag kan zorgen voor opbouw van cortisol (stresshormoon). Daardoor kan je kind vaker in de nacht en eerder in de ochtend wakker worden. Let daarom goed op slaapsignalen van je kind en zorg dat hij/zij voldoende slaap krijgt overdag.
Bij baby’s is het belangrijk dat je let op genoeg slaapjes. En dat je je baby niet te lang ophoudt in de hoop dat hij in de nacht beter gaat slapen. Dat werkt averechts.
3. Leg je kind kalm en wakker in bed
Het gaan slapen kun je als een vaardigheid zien. Je kind zal deze slaapvaardigheid nooit onder de knie krijgen als hij niet de ruimte krijgt om er letterlijk mee te oefenen. Deze vaardigheid leert je kind het beste bij bedtijd om het vervolgens in de nacht en/of vroege ochtend toe te kunnen passen als hij/zij wakker wordt.
Daarom is het belangrijk om je kind zoveel mogelijk ‘wakker en kalm’ in bed te leggen. Om de vaardigheid van het slapen onder de knie te krijgen, moet je kind zich bewust zijn van het moment dat hij in bed gelegd wordt. Zodat je kind op die manier kan leren hoe hij zelf in slaap valt.
Als je hierover twijfelt, is het beter om je kind wakkerder (dus nog iets eerder) op bed te leggen, dan te slaperig. Als je kind binnen 5 minuten in slaap valt, ben je te laat. Kinderen doen er gemiddeld 20 minuten over om in slaap te vallen.
4. Leg je baby op tijd in bed & ontdek zijn natuurlijke bedtijd
Natuurlijke bedtijd van kinderen ligt meestal tussen 18.00 en 20.00 uur.
Als de bedtijd van je kind voorbij zijn natuurlijke bedtijd is, kan het langer duren om in slaap te komen en/ of de slaap ’s nachts verstoord worden. Ook kan het leiden tot vroeg wakker worden. Een goede slaaproutine welke start nog voordat je kind oververmoeid is is daarom belangrijk.
Heb je vragen over het beste bedtijd, slaapritme en wakkertijd voor je baby / kind of het passende slaapschema? Lees dan dit artikel over slaapschema en wakkertijd voor je baby /kind.
5. Zorg dat je kind niet te lang wakker is na zijn middagslaapje
De algemene opvatting is dat als je kind lekker moe is bij bedtijd, hij/zij lang en goed zal slapen. Het tegendeel is helaas waar. Een oververmoeid kind doet er langer over om in slaap te vallen en zal vaker wakker worden gedurende de nacht. Dit geldt voor kinderen onder de 3 jaar die nog een middagslaapje nodig hebben.
Ergens tussen de leeftijd van 3 en 4 jaar vervalt het middagslaapje. Wanneer dit gebeurt is het extra nodig dat je goed let op bedtijd, die waarschijnlijk wat eerdere op de avond zal liggen. Lees hier meer over het ontdekken van een natuurlijke slaapritme voor je kind.
6. Wees consistent
Niet consistent (= niet voorspelbaar) zijn is misschien wel de meest voorkomende oorzaak van het vroeg wakker worden. Voor kinderen is de vroege ochtend het lastigste moment om weer in slaap te vallen. Tegelijkertijd is dit voor ons als ouders het lastigste moment om consistent te blijven.
Om 23.00 uur ’s avonds of zelfs om 2.00 uur ’s nachts kunnen we het nog best aan om ons kind te helpen slapen in zijn eigen bed. Maar rond 5.00 uur gaan we over naar diepere REM slaap. De slaapdrang van ons is dan zo groot dat we naar snelle en makkelijke oplossingen zoeken.
Regelmatig betekent dit dat we ons kind meteen een fles geven, hem of haar meenemen in eigen bed of we zetten de televisie aan. Vaak zie je dat een kind dan steeds eerder wakker wordt in de hoop dat het al “tijd” is. Reageer op het vroege wakker worden door je baby/ kind direct duidelijk te maken dat het nog nacht is.
7. Laat je baby niet huilen
Super belangrijk: laat hem/haar niet huilen! Een hysterisch kind zal niet zomaar in slaap vallen. Dus als je kind vroeg wakker wordt, ga er direct heen, laat merken dat het nog nacht is en haal je kind op zijn vroegst om 6.00 uur uit bed. Overweeg je slaaptraining voor je baby? Lees dan dit artikel over slaaptraining.
8. Gebruik een slaaptrainer
Om duidelijk te maken dat het nog tijd is om te slapen kun je een klok of een slaaptrainer voor je kind introduceren. Vanaf 2 jaar kunnen peuters een slaaptrainer begrijpen. Het geeft je kind houvast en ze weten waar ze aan toe zijn. Het is wel belangrijk dat je hier zelf serieus en consequent mee omgaat. Anders heeft zo’n slaaptrainer uiteraard weinig zin;).
Lees hier meer over de slaap van peuters; Mijn peuter wil niet slapen, wat te doen?
9. Hou de kamer donker, zeker als je een alert kind hebt
Ons dagritme wordt voor een groot deel bepaald door daglicht. Als er veel lichtinval is in de kamer van je kind zou het kunnen zijn dat het daglicht ervoor zorgt dat je kind eerder wakker wordt. Alerte kinderen zijn daar extra gevoelig voor. Zeker in de zomermaanden zijn verduisterende gordijnen daarom geen overbodige luxe.
10. Creëer een mindful ochtendritueel
Zorg ervoor dat je kind weet wanneer hij of zij mag opstaan. Dit doe je door een duidelijk en fijn ochtendritueel. In dit artikel lees je alles over een mindful ochtendritueel waarbij je de belangrijke liefdevolle verbinding met je kind centraal staat.
Hoe zorg ik ervoor dat mijn kind langer doorslaapt?
Misschien heb je de bovenstaande en/of andere tips al geprobeerd. Maar je baby of kind is nog steeds voor 6.00 uur in de ochtend en veel te vroeg wakker.
Worstel je al langer met het vroeg wakker worden van je kind en wil je leren hoe jij je kind op een liefdevolle manier kunt laten doorslapen tot minstens 6.00 uur?
Volg dan mijn masterclass Masterclass: Help mijn baby/kind is vroeg wakker. 
Wordt je kind in de nacht ook wakker?
Als je baby of kind vroeg wakker is, maar verder de rest van de nacht goed doorslaapt. Dan weet ik zeker dat mijn tips en of mijn masterclass je gaat helpen. Wanneer je kind ook meerdere keren in de nacht wakker is kun je mijn gratis tips downloaden over de hele nacht doorslapen.
Download hier gratis mijn 5 stappen naar meer slaap 6 maanden- 2,5 jaar.
Tot slot
Veel ouders worstelen met het vroeg wakker worden van hun kind(eren), je bent dus echt niet de enige.
Ongeveer 1 op 3 van de kinderen uit mijn praktijk zijn ook ‘vroege vogels’. Tijdens slaapcoaching is het vroeg wakker worden vaak een van de laatste dingen die op zijn plek valt. Maar je kunt hier zeker wat aan doen. Ik heb vele ouders geholpen met kids die tussen 4.00-5.30 wakker werden. Door het volgen van mijn stappenplan en adviezen is het hen bijna allemaal gelukt om door te slapen tot minstens 5.45 en vaak zelf langer. Er is echt hoop!
Wordt jouw kind ook vroeg wakker en hoe ga je daarmee om?
Bronnen:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2656341/
- Sivan, Y., Laudon, M., Tauman, R. et al. Melatonin Production in Healthy Infants: Evidence for Seasonal Variations. Pediatr Res 49, 63–68 (2001).
- https://www.mlds.nl/ziekten/reflux-bij-abys/
- https://richtlijnendatabase.nl/gerelateerde_documenten/f/6101/Patientenversie%20OSAS%20bij%20kinderen.pdf
4 reacties. Plaats een nieuwe
Beste Ewelina, mijn dochter van net 2 is ook telkens om 04.30 uur/05.00 uur wakker.
Ik lees in jouw stuk dat je dan op de kamer kan blijven en laat merken dat het nog nacht is maar dat je je kind niet moet laten huilen. Wanneer ik op haar kamer kom en ze merkt dat ze niet met me mee kan naar beneden, wordt het helaas huilen geblazen. Wat moet ik dan doen?
Want wordt ze dan te wakker?
Ze slaapt overdag nog een uurtje na de lunch, en gaat om 19.15 uur naar bed.
Beste Jos,
Dankjewel oor je reactie. Ik zie je bericht nu pas! excuses voor late reactie. Ik weet niet hoe oud je dochter is en of het nu nog steeds speelt, maar het gaat erom dat ze het signiaal krijgt dat het nog nacht is, je kunt ook daar met ogen dicht gaan zitten om een goed voorbeeld te geven.
Liefs,
Ewelina
Goedendag
Onze zoon van bijna 5 maandjes slaapt eigenlijk altijd van ong 19 tot een uur of 7 a 8 in de morgen. Laatste dagen wordt hij om zes uur wakker en valt dan niet meer in slaap voorheen deed hij dit wel. Leg ik hem bij me dan slaapt hij wel tot 8 uur. Maar ik wil hem daar niet aan laten wennen dat wanneer hij niet kan slapen hij maar in ons bed kan….hij is wat verkouden voorheen leek dat geen probleem kan het zijn dat hij daardoor vroeger wakker is?? Hij krijgt 4 flessen van 180 water en zes scheppen. Volledige groente en fruithapjes. En in de laatste fles rijstebloem. Wat kan ik doen dat hij dat laatste stukje in de ochtend wel weer lekker slaapt.
Beste Gonny,
Dankjewel voor je reactie. Mijn excuses voor late reactie. Ik heb een speciale masterclass over het omgaan met vroeg wakker worden en ik denk dat deze je goed kan helpen.
Lieve groet,
Ewelina