Nachtangst? Alles over pavor nocturnus bij kinderen

Je wilt net naar bed gaan en opeens hoor je je kind heel hard gillen, als je in zijn kamer komt zit hij overstuur en rechtop in bed, met zijn ogen open. Je vraagt je af of je kind een nachtmerrie heeft maar hij reageert niet of duwt je weg. Het lijkt of je kind ‘gek’ aan het worden is en je voelt je machteloos in pogingen tot hem door te dringen. Het kan goed zijn dat je kind een nachtangst (de zogenaamde pavor nocturnus) heeft.

Veel ouders en professionals in de zorg zijn niet bekend met dit veelvoorkomende fenomeen. Ouders zouden bij nachtangsten veel beter begeleid moeten worden. In dit artikel leg ik je daarom uit wat een nachtangst is, wat het verschil is met de nachtmerries en hoe je het beste kunt omgaan met nachtangsten. Uiteraard is alles in dit artikel zoveel mogelijk wetenschappelijk onderbouwd. 

Wat is een nachtangst, pavor nocturnus of nachtelijke terreur?

Nachtangsten worden genoemd als pavor nocturnus, night terrors of nachtelijke terreur. Kenmerkend voor een nachtangst is dat je kind kort nadat hij in slaap is gevallen gillend rechtop in zijn bed zit. Als je dan naar je kind toegaat, lijkt het alsof je kind wakker is. Maar hij ziet echter niets, herkent je niet en laat zich niet tot rust brengen. Soms kan je kindje je zelfs wegduwen. Je kind is helemaal overstuur en het kan er angstaanjagend uitzien. Dit kan heel kort, een paar minuten tot een half uur duren. Daarna valt je kind snel weer in slaap en herinnert zich niets in de ochtend. Ook komt het slaapwandelen ook veel voor tijdens nachtelijke terreurs. Het is niet gek als je peuter nachtangst heeft. Ongeveer 35-37% van de kinderen hebben nachtangsten, en verrassend ligt de piek rond 18 maanden.

Wat is de oorzaak van nachtangsten & slaapwandelen bij peuters?

We weten het niet precies wat de oorzaak van nachtangst is, maar net zoals het verschijnsel slaapwandelen hebben nachtangsten iets te maken met diepe non- REM slaap. Bovendien hebben nachtangsten een sterke erfelijke factor. Nachtangsten worden niet veroorzaakt door een nare droom en zijn dus niet hetzelfde als een nachtmerrie. Maar wat is het verschil tussen nachtmerries en nachtangsten en hoe herken je een nachtangst?

De verschillen tussen nachtangsten & nachtmerries bij kinderen

• Nachtangsten komen in het begin van de nacht voor

Nachtangsten komen voor tijdens de non- REM slaap (vooral in het begin of midden in de nacht).  Wanneer je kind meer tijd doorbrengt in de diepe slaap. Vaak is dat 1-2 uur na het beginnen van de slaap.

• Je kind lijkt wakker & angstig, maar hij is niet echt wakker

Tijdens een nachtangst is je kind niet volledig wakker. Je peuter lijkt doodsbang, kan huilen, schreeuwen en/of mompelen. Zijn hart kan sneller kloppen en hij kan extra zweten.  Omdat hij niet echt wakker is, zal hij zich niet bewust zijn van je aanwezigheid of je pogingen om hem te kalmeren. 

• Kinderen kunnen  tijdens nachtangsten zichzelf verwonden

Nachtangsten kunnen ook een fysieke uiting hebben of een vorm van beweging. Ze worden ook gerelateerd aan slaapwandelen. Daarom kan de nachtangst bij je kind gevaarlijk zijn.

• Je kind kan zich geen nachtangst herinneren, en nachtmerrie meestal wel

Hoe herken je een nachtangst/ nachtelijke terreur bij je kind?

Tijdens een nachtangst/ nachtelijke terreur kan je het volgende opmerken bij je peuter:

• zit plotseling rechtop in bed
• schreeuwt of gilt van angst
• heeft een snellere ademhaling en een snellere hartslag
• kan zweten
• is boos en bang 
• heeft ogen open maar is niet wakker
• gebeurt meestal in het begin van de nacht
• herinnert zich niets de volgende ochtend
• slaapwandelen is ook een vorm van nachtangst

Wat doe je kind nachtangst heeft/ aan het slaapwandelen is?

• Het allerbelangrijkste: maak je kind niet wakker 

Tijdnes nachtangst kan je je erg machteloos voelen. Ook al voelt dit misschien niet goed voor jou, maar het wakker maken van je kind kan averechts werken en de nachtangst verergeren en/of verlengen. Kinderen die wakker worden, zijn gedesoriënteerd en verward, en het kan langer duren voordat ze zich settelen en weer gaan slapen.

• Probeer hem niet te troosten

Het troosten werkt meestal niet, want er is nauwelijks contact mogelijk, je kind weert zich vaak af.

• Zorg ervoor dat de omgeving van je kind veilig is

Verwijder zware en scherpe voorwerpen uit de slaapkamer. Als je kindje aan het slaapwandelen is, zorg dat de omgeving veilig is. Denk ook aan eventuele traphekjes. 

• Wacht geduldig tot nachtangst over is 

Blijf bij je kindje tot hij weer slaapt.

Kan je een nachtangst bij je kind voorkomen?

Er is geen behandeling voor nachtangsten maar als je kind regelmatig door nachtangst overvallen wordt kun je proberen om nachtangsten te voorkomen:

• Houd daarvoor een dagboek bij met tijden wanneer je kind in slaap is gevallen en hoe laat de nachtangst is geweest om zo mogelijk een patroon te ontdekken
• Als de nachtangsten een voorspelbaar patroon hebben, overweeg dan de behandeling die bekend staat als ‘gepland wakker maken’ . Bij deze behandeling maak je je kind ongeveer 15 – 30 minuten voorzichtig wakker voordat je verwacht dat hij een nachtelijke terreur zal krijgen
• Je moet dit ongeveer 10 dagen doen om de cyclus te doorbreken. 

Andere tips voor omgaan met nachtangst bij je kind

In mijn praktijk geef ik ouders die kinderen hebben met nachtangsten ook altijd dit advies:

• verminder overdag de stress van uw kind
• lees hier alles over de slaap van peuters die vooral niet willen slapen
• creëer een slaapritueel dat ontspannend is
• zorg ervoor dat uw kind voldoende rust overdag krijgt
• laat je kind niet te laat opblijven
• sluit de dag voor je kind goed en liefdevol af. Lees hier welke 5 krachtige zinnen je tegen je kind kunt zeggen voor een liefdevolle verbinding bij bedtijd.
• wil je weten hoe je je kind helpt om beter te slapen? Download dan hieronder mijn e-book met 5 liefdevolle stappen naar meer slaap 6 maanden -2,5 jaar.

Nachtangsten zijn in principe onschuldig en zullen vanzelf verdwijnen. Maak je je zorgen? Of heb je vragen over nachtangsten? Een gekwalificeerde slaapcoach kan je ook helpen met hoe je kunt omgaan met nachtangsten en indien nodig verwijzen naar een huisarts of een specialist.

Heeft je kind nachtangst? Hoe ga je hiermee om?